Przykrywając podzespoły metalowe olejem silnikowym, unika się ich wystawieniem na tlen, co z kolei unika ich utlenieniu tuż przy wysokich temperaturach, broniąc silnik przed korozją. Można dołączyć również do oleju inhibitory korozji. Wiele olej silnikowy ma także akcesoria w postaci środków czyszczących i dyspergujących, żeby utrzymać silnik w czystości i zminimalizować tworzenie stałych związków tłuszczowych. Tarcie metalowych części tworzy, w sposób pewny, mikroskopijne cząsteczki metalu. Cząsteczki mogą przenieść się w oleju, powodując większą erozję oraz zużycie ruchomych części. Właśnie żeby przefiltrować te cząsteczki są filtry oleju. Pompa oleju, wyjście czy też pompa zębata napędzana silnikiem pojazdu absorbuje się pompowaniem oleju przez filtr. Istnieją dwa typy filtrów, o pełnym przepływie i rozdwojonym. Akcesoria do olejów silnikowych, takie jak przeciwkorozyjne, zmniejszają korozyjny wpływ oleju na detale ruchome w silniku - wypróbuj Uszlachetniacz do paliwa. Akcesoria przeciwutleniające, mają na celu spowolnienie procesu starzenia się oleju. Olej silnikowy kreuje powłokę izolującą ruchome części, jakie się obok siebie znajdują. W ten sposób zmniejsza się otwarty kontakt, zużycie oraz tworzenie się ciepła, chroniąc silnik. To naturalnie dzięki rzetelnego przewodnictwa ciepła olej silnikowy, w momencie styku z gorącą przestrzenią, wchłania część ciepła, aby przemieścić go w inne miejsce, przeważnie do powietrza bądź jakiegoś typu odprowadnika. W silnikach benzynowych, górny pierścień kompresji ma prawo narazić olej silnikowy na temperatury blisko 160 stopni Celsjusza. W silnikach wysokoprężnych, górnolotny pierścień ma prawo wystawić silnik na temperatury powyżej 315 stopni Celsjusza.
Oleje silnikowe z lepszymi współczynnikami lepkości mniej się osłabiają w ogromnych temperaturach. Trzeba zawsze zwracać szczególną uwagę na oznaczenie lepkości, które znajduje się na zapakowaniu każdego oleju silnikowego. Klasyfikacja Society of Automotive Engineers dzieli oleje silnikowe wedle 11 klas lepkości, 6 klas zimowych i 5 klas letnich. Istnieją także oleje całoroczne, które muszą jednak spełnić kryteria letnie oraz zimowe.